Boekrecensie Slim jong kind

Verwondering en bewondering

Het boek is opgebouwd uit vier opeenvolgende delen. In de eerste twee delen staat de ontwikkeling van het mensenbrein centraal. Het staat boordevol wetenschappelijke inzichten en daarmee theoretische kennis over de werking van het brein. Van der Grift  brengt de wetenschappelijke theorie kort en prettig over. Hierbij maakt ze ook gebruik van illustraties (ontwikkeld door haar zoon), om de soms ingewikkelde stof begrijpelijk te maken. Mijn verwondering en bewondering zijn zeker geactiveerd.  

Vooral de pedagogisch onderlegde lezer zal feiten over de breinontwikkeling herkennen. Toch valt er voor ieder genoeg nieuws te ontdekken. Het boek geeft een fijn overzicht en stelt je daardoor weer scherp hoe wonderlijk het brein werkt. Bijvoorbeeld slimme systemen die in het babybrein zijn ingebouwd om ervoor te zorgen dat zij de zorg krijgen die zij nodig hebben. Denk aan het 5-weken-lachje en de ingebouwde cuteness van een baby waardoor je sneller geneigd bent om een baby aandacht te geven. Mooi toch hoe dat al voorgeprogrammeerd ligt?

Rijke leeromgeving

In deel 3 en 4 maakt de auteur de overstap naar wat de omgeving kan doen om de breinontwikkeling te stimuleren. Jonge kinderen hebben ervaringen nodig die passen bij de breinontwikkeling op dat moment. Een omgeving die rijk is aan leerprikkels zorgt voor die ervaringen. Het gaat dan om aanbod in de vorm van een rijke leeromgeving, maar ook in de vorm van een zogenoemd ‘vervangend extern brein’. Het kinderbrein beschikt namelijk nog niet over alle functies, met name de functies gelegen in de frontale cortex ontbreken nog. Een kind heeft dan een volwassene nodig die als extern brein fungeert om zich verder te kunnen ontwikkelen. Denk aan het herkennen van eigen emoties bij een peuter bijvoorbeeld. De ouder of professional dient dan als extern brein door deze emoties te benoemen. Daardoor wordt een kind er zelf steeds vaardiger in.  

Hoe je een rijke leeromgeving creëert is mede afhankelijk van het leergebied, bijvoorbeeld motoriek, taal en spraak of aandacht. Als lezer krijg je per leergebied inzicht in wat in het brein qua ontwikkeling is vastgelegd en in welke volgorde dit gebeurt. Het leergebied aandacht ontwikkelt zich bijvoorbeeld al vanaf de babyleeftijd. Dit uit zich in het vermogen om wakker te blijven en ontwikkelt zich in de peuterleeftijd verder in het uitsluiten van prikkels en onderdrukken van impulsen. Van der Grift geeft voorbeelden van opties om dit te stimuleren in jouw dagelijkse zorg voor de kinderen. Zoals zorgen voor gevarieerde prikkels (dingen om te voelen, ruiken), maar ook oefenen met aandachtspeeltjes en het bieden van voldoende rust.

Breinwetenschap en pedagogiek

Na het lezen van het boek blijft bij mij nog één vraag open, namelijk: hoe kan de breinwetenschap ondersteunend zijn aan de pedagogiek? Van der Grift heeft ervoor gekozen hier niet te diep op in te gaan, omdat er geen wetenschappelijke onderbouwing vanuit de breinwetenschap voor is. De breinwetenschap maakt vooral ‘plaatjes’ en geeft daar uitleg over. Daardoor blijft de koppeling naar de rijke leeromgeving soms nog weinig praktisch. Bijvoorbeeld bij het aanbieden van aandachtspeeltjes om het leergebied ‘aandacht’ verder te ontwikkelen. Het prikkelt mijn nieuwsgierigheid welke aandachtspeeltjes dit kunnen zijn en hoe dit past in de context van de kinderopvang en het kleuteronderwijs.

Geschikt voor iedereen

Van der Grift biedt een toegankelijk en snel leesbaar boek. Ook geschikt als je niet van studieboeken houdt. Ik raad het boek aan voor iedereen die meer wil weten over het brein en met jonge kinderen werkt. Maar ook voor ouders is het een aanrader.

‘Slim jong kind’ nodigt wat mij betreft uit om met elkaar in gesprek te gaan en te kijken hoe de kinderopvang en het kleuteronderwijs kennis uit de breinwetenschap kan verankeren in de eigen werkwijze. Gaat u deze stap zetten?