Inzichten over spelontwikkeling
Spelen! Natuurlijk! biedt waardevolle inzichten en praktische handvatten op het gebied van spel voor ouders van kinderen met een visuele beperking. Hoewel het in eerste instantie gericht is aan ouders is de inhoud naar mijn idee goed te vertalen naar de praktijk van pedagogisch professionals. De focus ligt namelijk op de spelontwikkeling van de kinderen en wat zij van ons als volwassenen nodig hebben om optimaal te kunnen spelen.
Daarnaast benadrukken de auteurs het cruciale belang van interacties tijdens spelmomenten, zowel tussen volwassenen en kinderen met deze beperking(en) als tussen kinderen onderling. Wij hebben als volwassenen een belangrijke rol om deze interacties vorm te geven.
Spelen en stimulering als kern van ontwikkeling
Al van jongs af aan is spelen een essentiële manier voor kinderen om te leren en zich te ontwikkelen. Spelen draagt onder andere bij aan de psychosociale en motorische ontwikkeling van kinderen. Volwassenen hebben uiteraard een belangrijke rol in het stimuleren van deze ontwikkeling. Hierbij is het belangrijk om te herkennen wanneer een kind aan het spelen is. Dit is bij deze doelgroep soms moeilijk omdat hun spel er vaak anders uitziet en niet altijd direct als spelen wordt herkend. Het boek biedt verdieping voor het herkennen van hun spel, het spelenderwijs maken van contact en het bevorderen van hun spel.
De kracht van spel bij kinderen met een beperking
De spelwereld van kinderen met een visuele beperking is vooral gericht op andere zintuigen, zoals gehoor en de tast. Ze blijken zeer vindingrijk in het compenseren van hun beperking door op een andere manier te spelen. Ze spelen anders, maar zeker niet op een minder niveau dan kinderen zonder deze beperkingen. Spelstimulatie vraagt daarom om een creatieve aanpak, waarbij observatie en het inschatten van de behoeften van het kind centraal staan. Ruim zestig praktijkvoorbeelden van ouders, over wat goed werkt in verschillende situaties, bieden volop inspiratie.
Meer inzicht in de beleving van het kind
Een belangrijk kenmerk van spelen, is dat spelen geen doel heeft, behalve het spelen zelf. Het kind neemt hierbij het initiatief. Bij deze doelgroep zijn volwassenen vaak – hoe goed ook bedoeld – snel geneigd om in te grijpen. Voor hen is het een goede oefening om vaker ‘op hun handen te gaan zitten’. Zo geven ze de kinderen de tijd om te ontdekken en op te gaan in hun (zintuigelijk) spel. Deze doelgroep is namelijk sneller afgeleid wanneer zij tijdens het spelen gesprekken voeren over andere onderwerpen. Zaak is dus om deze gesprekken weer snel naar het spel zelf te brengen.
Het boek biedt ook suggesties voor specifieke speelgoedkeuzes, die aansluiten bij de zintuiglijke behoeften van deze kinderen. Ook worden tips gegeven hoe de speelomgeving zo rustig en voorspelbaar mogelijk kan worden gemaakt. Zo wordt in het boek bijvoorbeeld getipt om de ‘Little Room’ van Deense psychologie Lillie Nielsen in te zetten. Dit is een speciaal voor deze doelgroep ontworpen ruimte waarin de kinderen worden uitgelokt om spelend voorwerpen te verkennen.
Aandachtspunten bij samenspel en alleen spelen
Een interessant punt dat wordt aangehaald is dat samenspelen met leeftijdsgenoten zonder beperking vaak een uitdaging kan zijn. Dit is vooral het geval in samenspel met kleuters zonder deze beperking(en). Deze kleuters hebben over het algemeen een hoger speeltempo en kunnen zich minder goed inleven in het spel van kinderen met een visuele beperking. Dit kan het samenspelen uitdagend maken. Ondanks deze uitdagingen worden praktische handvaten geboden hoe deze kinderen wel succesvol met andere kinderen kunnen spelen.
Naast samenspel met volwassenen en andere kinderen blijkt individueel spel ook belangrijk te zijn voor deze kinderen. Er wordt mooi beschreven dat dit zeker mogelijk is, maar dat en blind of slechtziend kind zich eerst veilig moet voelen wil dit lukken. Ze zullen tijdens spel eerder schrikken van onverwachte geluiden en kunnen hierbij ondersteuning gebruiken. Het boek biedt tips in hoe deze veiligheid te creëren is. Dit kan bijvoorbeeld door het ‘ondertitelen’ van wat er om hen heen gebeurt en hoe ze bepaalde geluiden kunnen plaatsen. ‘Dat was de toeter van een vrachtwagen’ of ‘Tim heeft de blokkentoren omgegooid.’
Theoretische onderbouwing en praktijkgerichtheid
Wat Spelen! Natuurlijk! bijzonder maakt, is de combinatie van theoretische inzichten uit de ontwikkelingspsychologie en een schat aan praktijkvoorbeelden van ouders inclusief sprekende foto’s. Ik raad Spelen! Natuurlijk! van harte aan. Hoewel de doelgroep van het boek heel specifiek is, biedt het boek voor iedereen die met kinderen werkt, waardevolle inzichten over spelontwikkeling.
Mooi meegenomen: het boek is gratis te downloaden op de website van Bartimeus.
Medewerkers van Kans² schrijven boekrecensies voor de uitgaves van het vakblad Bestuur Beleid Management en Pedagogiek in het Kindcentrum. Laura schreef deze recensie www.bbmp.nl
Spelen! Natuurlijk!, Ans van Eiden, Ellen van den Broek & Paula Sterkenburg | 106 pagina’s | Bartiméus | 2023
Meer leren?
Training Spelontwikkeling van baby’s
Leer hoe je met spel en speelgoed kunt aansluiten bij de ontwikkeling van baby’s. We bieden een praktische gids voor optimale spelbetrokkenheid voor jonge kinderen (0-1 jaar). En wat is passend speelgoed voor 3-6, 6-9 en 9-12 maanden?
VE Borging – Tijd voor spel
Spelen is de motor van de ontwikkeling van kinderen; het helpt hen onder andere om de wereld te ontdekken, sociale vaardigheden te ontwikkelen en problemen op te lossen. Tijdens de bijeenkomst leren de deelnemers op een activerende wijze waarom spel zo belangrijk is en hoe zij dit kunnen ondersteunen.
VE Borging – Spelen met open einde materiaal
Open einde materiaal biedt peuters de kans zelf te bepalen hoe ze met het materiaal omgaan. Dit biedt hen de mogelijkheid om hun creativiteit en probleemoplossend vermogen te ontwikkelen. Deelnemers leren wat open einde materiaal is en waarom dit zo waardevol is voor de ontwikkeling van kinderen. Ze ontdekken hoe het kinderen uitdaagt om zelf ideeën te bedenken en vrij te experimenteren.
Training Ontwikkelingsgericht activiteitenaanbod in de BSO
Maak van jouw activiteitenaanbod een bron van plezier, uitdaging en ontwikkeling! Je leert in deze bijeenkomst hoe je activiteiten kunt afstemmen op de kinderen in jouw groep. Je krijgt inzicht in de kracht van vrij spel en hoe je vrij spel kan verrijken om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren.