Boekrecensie Wat speelt hier?

Vergaarbak

Er wordt gezegd dat 10 procent van de ‘organisatie-ijsberg’ boven water ligt (de bovenstroom) en 90 procent onder water (de onderstroom). De onderstroom lijkt ongrijpbaar te zijn. Het is een soort vergaarbak geworden voor zaken die zich niet laten oplossen met logische interventies.
In ‘Wat speelt hier?’ wordt er gekeken vanuit systemisch perspectief. Er bestaan familiesystemen, vriendensystemen, sportsystemen, enzovoort. Je bent als individu deel van een systeem (bijvoorbeeld een sportclub), wat weer een onderdeel vormt van het grotere geheel (een sportvereniging).
Hier staat het organisatiesysteem centraal. Ardon en Van der Zwan geven in dit boek inzichten en handvatten om de onderstroom te begrijpen en er op
te acteren.

Systemisch perspectief

In dit boek worden heldere en herkenbare praktijksituaties geschetst. Aan de hand van deze praktijksituaties wordt er een link gelegd met literatuur over verandermanagement: wat is er bekend over het omgaan met zulke situaties? Vervolgens wordt de situatie bekeken door een systemische bril. Het systemisch perspectief houdt in dat alles zichtbaar én onzichtbaar met elkaar in verbinding staat. Een van de voorbeelden uit het boek: leidinggevende
is een halfjaar in dienst. Hij merkt dat er een hoop initiatief is, maar het schiet door. Medewerkers voeren regelmatig veranderingen door waarvan hij graag had gewild dat hij het geweten had. Hij heeft dat benoemd en een van de teamleden zegt ‘We gaan toch niet terug naar vroeger, hè?’.
Hij probeert nog duidelijker zijn visie te geven en kaders te stellen, maar daar wordt steeds heftiger op gereageerd. Vanuit deze situatie wordt vervolgens in de literatuur gedoken en gekeken met de systemische bril.
Ik denk dat velen van ons de geschetste praktijksituaties in het boek herkennen als je terugkijkt op je arbeidsverleden. Tijdens mijn werk in de kinderopvang heb ik deze onderstroom ook meermaals opgemerkt. Denk bijvoorbeeld aan de uitspraak op de groep ‘Maar we doen het altijd al zo’ of ‘Het wij-gevoel ontbreekt’. Na dit boek begrijp ik dat deze uitspraken over deze ‘onderstroom’ gingen.

Wanneer en hoe?

Onrust, ongemak en gedoe binnen de organisatie en het team ontstaan vaak door een disbalans. Je merkt bijvoorbeeld dat je brandjes blijft blussen, de verbinding binnen het team zoek raakt of dat je steeds weer in oude gewoontes vervalt.

Welke stappen zou je dan kunnen nemen?

• Observeer en ervaar. Wees nieuwsgierig en verwonder je.
• Maak onderscheid. Wat is jouw ervaring en wat is de ervaring van het systeem?
• Zoom uit. Duik in de historie van het team, wat is de erfenis?
• Toets en sorteer. Toets je bevindingen bij andere leden van het systeem.
• Intervenieer. Kom samen met (een deel van) het organisatiesysteem tot mogelijke interventies.
• Laat los. Voorkom losse eindjes en sluit af.

Prettig

Het prettige aan dit boek is dat de theorie direct toepasbaar is in de praktijk. Na een praktijkvoorbeeld volgt theorie en daarna volgt een systemische oefening. Achterin het boek vind je samenvattingen en stappenplannen hoe je de onderstroom kunt onderzoeken en aanpakken.
Ook hebben de auteurs rekening gehouden met het ‘kritisch geweten’. Dat zijn de kritische stemmen die in je opkomen bij het lezen van dit boek. Ik vind de theorie goed te begrijpen en door de concrete praktijksituaties en handvatten jeuken je handen om dit gedachtegoed op de werkvloer toe te passen. Ik zou dit boek willen adviseren aan een ieder die denkt te maken te hebben met een ‘onderstroom’ binnen zijn of haar organisatie en die hier invloed op wil uitoefenen.
Een extra tip: op 7dtv op YouTube vind je een video waarin Ronnie Overgoor in gesprek gaat met bovengenoemde auteurs. Zeker het kijken waard. Ik zou graag willen afsluiten met dezelfde woorden als in het boek: probeer, loop vast, verdraag, struikel, val, sta op, vraag hulp, verwonder je, probeer weer en geniet!